در چند سال گذشته در کشورمان نرخ مهاجرت رشد چشمگیری داشته. نه تنها مهاجرت، بلکه میل به مهاجرت نیز افزایش یافته است. یکی از دلایل افزایش مهاجرت و میل به مهاجرت وابسته به وضعیت کلی کشور است. به طوری که در تحقیقی که رصدخانه مهاجرت ایران انجام داده است، ۶۲ درصد از زنان دانشجو ایرانی میل به مهاجرت را وابسته به وضعیت کلی کشور میدانند. در تحقیقی که در همین رصدخانه انجام گرفته میل به مهاجرت ایرانیان به بیش از ۴۰ درصد رسیده است.
قطعا که مهاجرت نه منفی است و نه مثبت. میتواند هم منفی باشد و هم مثبت. اما انتشار این آمار میل به مهاجرت باعث میشود تا پرسشی در ذهن ما شکل بگیرد. چرا در یک جامعه میل به مهاجرت زیاد میشود؟ در این مطلب قصد داریم تا دلایل افزایش میل به مهاجرت و دلایل مهاجرت را به اجمال بررسی کنیم.
۹ دلیل رایج مهاجرت
۱-فرار از عدم امنیت
این یکی از قدیمیترین و رایجترین دلایل مهاجرت است که مردم احساس میکنند برای فرار از درگیری و احساس امنیت، باید کشور محل تولد خود را ترک کنند. افرادی که در کشورهای جنگ زده مانند برخی از مناطق خاورمیانه زندگی میکنند، برای فرار از جنگ و فرار از خطر نیاز به مهاجرت را احساس میکنند. اما عدم امنیت فقط درگیری یک جامعه با جنگ نیست بلکه میتواند آمار بالای جرم و جنایت یا بیثباتی اقتصادی و نگرانی مالی، حتی خشونت جنسی و کلیشههای جنسیتی را نیز شامل شود.
بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰، تعداد افرادی که از جنگ، بحرانها، آزار و اذیت، خشونت یا نقض حقوق بشر فرار کرده بودند از ۱۷ به ۳۴ میلیون رسید و دو برابر شد.
۲- تغییرات زیست محیطی و میل به مهاجرت
جامعه جهانی از جمله کشورمان روزانه درگیر خشم طبیعت میشوند. خشمی که ناشی از اعمال زور آدمیان و بهرهکشی دائمی از طبیعت است. به همین دلیل است که ما با گرمایش جهانی روبهروییم. سیل، زلزله و آلودگی گسترده در شهرهای بزرگ و کلانشهرها زندگی را بر بسیاری از مردم عادی تنگ کرده است و موجب مهاجرت گسترده شده است. شاید موردی دیگر از تغییرات زیست محیطی در ایران این باشد که ما در نقاط بسیاری از ایران درگیر معضل گرد و خاک هستیم بهطوری که تقریبا نیمی از سال شرایط زندگی در بخش جنوب غربی ایران بسیار سخت و طاقت فرسا میشود.
۳- میل به مهاجرت و فرار از فقر
در حالی که کشورهای توسعه یافته در یک رفاه نسبی بهسر میبرند، بسیاری از کشورهای جهان اما کماکان با فقر و تضاد شدید طبقاتی دست و پنجه نرم میکنند. همین امر باعث مهاجرت بسیار گسترده شهروندان یک کشور به کشوری دیگر میشود. به غیر از فقر و بیکاری، نبود فرصت شغلی نیز یکی از دلایل دیگر مهاجرت است. بسیاری از دانشجویان در ایران نیز پس از اتمام تحصیلشان توانایی پیدا کردن شغل مناسب برای خودشان را ندارند.
براساس آمارهای رصدخانه مهاجرت ایران در سال ۱۴۰۰، تمایل به مهاجرت دانشجوییان در دانشگاه صنعتی شریف، علم و صنعت و دانشگاه تهران به ترتیب ۷۰، ۶۶ و ۶۳ درصد میباشد. این امر نشاندهنده آن است که دانشجوییان چشماندازی پس از اتمام تحصیل برای خود قائل نیستند و آرزوهایشان را در جاهای دیگری جست و جو میکنند.
۴- آموزش عالی
سطح آموزشی بالاتر یکی از دلایل اصلی مهاجرت افراد است، به ویژه جوانان برای ادامه تحصیلات عالی در رشتهای که ممکن است در کشورشان وجود نداشته باشد یا دانشگاههای بهتری در خارج از کشور موجود باشد. هنگامی که بارها برای ادامه تحصیل نقل مکان کنید، ممکن است از مکان جدید خود لذت بیشتری ببرید و اقامت خود را به مدت نامحدود تمدید کنید.
۵-سطح استاندارد زندگی بالاتر و تمایل به مهاجرت
با نقل مکان به کشوری متفاوت، مردم به دنبال استاندارد زندگی بالاتری هستند. این امر فقط منوط به شرایط اقتصادی نمیشود بلکه کشوری سالمتر با تعارضات کمتر، محیط زیست سالمتر و سلامت اجتماعی بالاتر، کیفیت زندگی بهتر را نیز شامل میشود. یک آمار بسیار جالب در این زمینه وجود دارد. نزدیک به دو سوم کل مهاجران جهان در کشورهای توسعهیافته و با درآمد بالا سکونت میکنند.
۶-نیازهای شخصی و میل به مهاجرت
برخی از مردم واقعاً معتقدند که به کشور دیگری تعلق دارند. بسیاری از اوقات اقلیتها (مذهبی یا جنسی) نیاز به نقل مکان از کشور خود به کشوری که فکر میکنند با مداراری بیشتری با آنها رفتار میکنند را دارند تا بتوانند زندگی را که همیشه میخواستند آغاز کنند.
کسان دیگری هم هستند که به هر دلیلی خودشان را وابسته فرهنگی به کشور مبدا نمیدانند و علاقه دارند به کشوری دیگر بروند چرا که اشتراکات فرهنگی بیشتری در خود با دیگر فرهنگها میبینند.
۷- مراقبتهای بهداشتی بهتر
گاهی اوقات بر اساس وضعیت مالی خودمان میخواهیم که خدمات درمانی بهتری و حتی مقرون به صرفهتری برای ما ارائه شود. این دلیل یکی از دلایل رایج مهاجرت است. بسیاری از کشورهای اروپایی تا حدی خدمات درمانی رایگان ارائه میدهند و شهروندان خود را بیمه میکنند. این امر برای شهروندان دیگر کشورها بسیار جذاب است و عامل اصلی مهاجرتشان میشود.
۸- میل به مهاجرت و دلایل سیاسی
برخی از مردم در جستجوی آزادی سیاسی از کشورهای محدود کننده مهاجرت می کنند. برخی برای ساخت هویت جدید تابعیت خود را تغییر میدهند و برخی برای حقوق سیاسی که در کشور خود وجود ندارد. این امر شاید یکی از مهمترین دلایل مهاجرت به یک کشور باشد.
شاید همهمان روز به قدرتگیری طالبان در افغانستان را بهخاطر داشته باشیم. هجوم مردم به فرودگاه کابل میتواند یکی از دهشتناکترین تصاویر قرن بیست و یکم باشد. مردمی که نمیخواستند زندگی خود را با طالبان سر کنند. آزادی چه در سطح فردی و چه در سطح سیاسی یک مقوله مهم برای انسان متمدن قرن بیست و یکم است. چرا که این انسان میخواهد آزادانه و خلاقانه زندگی خود را شکل دهد. اگر فکر کند که در جامعه خودش نمیتواند این کار را بکند، این آرزو را با خودش به مرزهای دیگری میبرد.
۹-تبلیغ زندگی بهتر
بسیاری از کشورها برای نمونه، کانادا، زندگی بهتر را تبلیغ میکنند و سیاست خود را بر مبنای مهاجرپذیری میگذارند. شرایط آزادانه، رفاه، حق تحصیل و تسریع در روند پاسپورتگیری یکی از دلایل مهاجرت افراد به کانادا است. نه تنها کانادا بلکه بسیاری از کشورها به دلیل کمبود نیروی انسانی به مهاجر نیاز دارند. به همین دلیل است که درهای خود را بر مهاجرانی که شرایط آنها را دارند میگشایند.
برای کاهش میل به مهاجرت چه باید کرد؟
مهاجرت زیاد میتواند تاثیر منفی بر روی اقتصاد و اجتماع یک کشور داشته باشد. چرا که با فرار سرمایه انسانی به دیگر کشورها، کشور مبدا با بحران ناکارآمدی و افت سطح کیفی زندگی روبهرو میشود. بنابراین باید در سیاستها کلان یک کشور تجدیدنظر جدی اتخاذ شود. افزایش سطح کیفی زندگی، بهبود شرایط اقتصادی، رفع تبعیضهای جنسیتی، نژادی و طبقاتی همچنین آزادیهای سیاسی باعث میشود تا افراد یک جامعه به خصوص جوانان بخواهند تا در یک کشور بمانند.
