مراقبت از کودکان چگونه است؟ بسیاری از رخدادهای غیرمترقبه‌ای که برای ما پیش می‌آید، شاید اجتناب‌ناپذیر باشد. چه کسی فکرش را می‌کرد که کل جهان درگیر پاندمی کرونا شود؟ ما هیچ‌وقت نمی‌دانیم که چه زمانی سیل می‌آید یا زلزله. شاید ما بزرگسالان، هنگام بروز رخدادهای آسیب‌زا بتوانیم از آن رخداد‌ها عبور کنیم اما کودکان چه؟ آیا می‌دانیم که در هنگام بحران‌های طبیعی یا اجتماعی باید با آنها چگونه رفتار کنیم؟ در این مطلب قصد داریم به اقداماتی اشاره کنیم که در هنگام بروز بحران، باید برای سلامت روان کودکان‌مان انجام دهیم.
سلامت روان بر نحوه تفکر، احساس و عمل انسان تأثیر می‌گذارد. مراقبت از سلامت روان به اندازه داشتن بدنی سالم مهم است. اگر در زندگی تصمیم ما بر این است که والد باشیم، باید بدانیم که نقش مهمی در شکل‌گیری و حفظ سلامت روان فرزندمان داریم. در زیر به چند اقدام عملی در هنگام بحران برای بهبود سلامت روان کودکان اشاره می‌کنیم.
۵ اقدام عملی مراقبت از کودکان در بحران
۱-به کودکان خود کمک کنیم تا روابط قوی و مراقبتی داشته باشند
در هنگام بروز بحران برای کودکان وقت بیش‌تری بگذاریم. برای کودکان و نوجوانان داشتن روابط قوی با خانواده و دوستان مهم است. هر شب مدتی را با هم دور میز شام بگذرانید. به وجود آوردن محیطی امن برای کودکان باعث می‌شود آنها راحت‌تر درباره مسائل خود با ما صحبت کنند.
یک فرد معتمد که به طور مداوم در زندگی کودک حضور دارد، نقش مهمی در کمک به رشد تاب آوری آنها دارد. این شخص – اغلب والدین یا سایر اعضای خانواده – فردی است که فرزند شما زمان کیفی زیادی را با او می‌گذراند و می‌داند که می‌تواند در صورت نیاز به کمک او مراجعه کند.
۲- برای مراقبت از کودکان، به احساسات کودکان توجه کنیم
برای کودکان و نوجوانان اشکالی ندارد که احساس غمگینی یا عصبانیت کنند. خیلی هم ضروری است. زیرا احساسات واقعی آنها به ما در درک‌شان کمک شایانی می‌کند. پس آنها را تشویق کنید تا در مورد احساس خود صحبت کنند. با پرسیدن سوال و گوش دادن به صحبت‌های فرزندتان، ارتباط و مکالمه را در جریان نگه‌دارید. زمان صرف غذا می‌تواند زمان خوبی برای صحبت باشد. به فرزندتان کمک کنید اگر از صحبت کردن با شما احساس راحتی نمی‌کند، کسی را پیدا کند تا با او صحبت کند. یک مشاوری که کودک به او اعتماد دارد می‌تواند گزینه خوبی باشد.
۳- به بالا بردن عزت نفس کودکان‌مان توجه کنیم
در هنگام بروز بحران‌ها خواه این بحران‌ها درون خانوادگی باشد. خواه بحران‌های اجتماعی، عزت‌نفس کودکان مورد حمله قرار می‌گیرد. به کودکان و نوجوانان کمک کنید تا عزت نفس خود را تقویت کنند تا احساس خوبی نسبت به خود داشته باشند. چگونه؟:
عشق و پذیرش بیش‌تری از خود نشان دهید.
هنگامی که آنها خوب رفتار می‌کنند آنها را تحسین کنید. تلاش‌های آنها و همچنین دستاوردهای آنها را بشناسید.
درباره فعالیت‌ها و علایق آنها سوال بپرسید و در صورت امکان بستر توسعه توانمندی‌هایشان را آماده کنید.
به آنها در تعیین اهداف واقع بینانه کمک کنید. اگر در این مورد خودتان به عنوان یک بزرگسال درگیر چالش هستید حتما از یک متخصص کمک بگیرید.
۴- در هنگام بحران به کودکان خود ماهی‌گیری بیاموزیم
ضرب‌المثلی در زبان فارسی وجود دارد که بسیار پرمعناست. ” به جای ماهی، ماهی گرفتن رو یادت می‌دم” شاید این ضرب‌المثل برای مواجهه ما با کودک در هنگام بحران نیز صدق کند. اگر به کودکان خود توانایی حل مساله را آموزش دهیم، آنها راحت‌تر می‌توانند با بحران‌ها کنار بیایند.
پس به کودکان خود بیاموزیم که چگونه وقتی احساس ناراحتی می‌کنند آرام شوند. این امر می‌تواند برای کودک ما تنفس عمیق، انجام کاری آرام بخش (مانند فعالیت آرامی که از آن لذت می‌برند)، گذراندن مدتی به تنهایی(بستگی به سن آنها دارد) یا پیاده روی باشد.
در مورد راه‌حل‌ها یا ایده‌های ممکن برای بهبود وضعیت و چگونگی تحقق آن صحبت کنید.
۵- برای مراقبت از کودکان، به محیط خانه اهمیت بیش‌تری بدهیم
خانه فقط آن جایی نیست که ما وقت خواب آن‌جا سر بزنیم. خانه می‌تواند یک هویت برای خانواده ما باشد. از تشابه اسمی “خانه” و “خانواده” نیز مشخص است که این دو چه شباهت اعجاب‌آوری با همدیگر دارند. پس سعی کنیم محیطی امن و آرام در خانه برای کودکان‌مان فراهم کنیم.
از استفاده فرزندتان از رسانه، هم از محتوا و هم زمان صرف شده برای این کار آگاه باشید. این آگاهی شامل تلویزیون، فیلم، اینترنت و دستگاه‌های بازی می شود. آگاه باشید که آنها ممکن است با چه کسانی در رسانه‌های اجتماعی و بازی های آنلاین تعامل داشته باشند.
در مورد بحث درباره مسائل جدی خانوادگی – مانند مسائل مالی، مشکلات زناشویی یا بیماری – در اطراف فرزندان خود مراقب باشید. بچه‌ها می‌توانند نگران این چیزها باشند و به خوبی آنها را درک می‌کنند. خیال نکنیم چون بچه‌اند چیزی نمی‌فهمند.
بهتر است زمانی را نیز برای فعالیت بدنی، بازی و فعالیت‌های خانوادگی در نظر بگیریم. اگر به کودک‌مان احساس “ما” بودن دست بدهد، عزت نفس بیش‌تری خواهند داشت.با مراقبت از سلامت روان خود الگو باشید: در مورد احساسات خود صحبت کنید. برای چیزهایی که از آنها لذت می‌برید وقت بگذارید.
چگونه بفهمم کودک یا نوجوان من مشکل سلامت روان دارد؟
کودکان و نوجوانان با یکدیگر متفاوت هستند. در هنگام بحران اگر نگران هستیم که فرزندمان مشکلی دارند یا نه، به این نگاه کنیم که آیا در طرز فکر، احساس یا رفتار او تغییراتی وجود دارد یا خیر. مشکلات سلامت روان نیز می‌تواند منجر به تغییرات فیزیکی شود. از خود بپرسیم که فرزندتان در خانه، مدرسه و با دوستان چگونه است.
از مشاور کمک بگیریم
در همه حال یک مشاور خوب در هنگام بحران می‌تواند برای کودکان‌مان بسیار راهگشا باشد. نه تنها برای آنها بلکه برای ما نیز بسیار مفید خواهد بود. ما نیز باید بدانیم که چگونه با کودکان‌مان رفتار کنیم. توجه داشته باشیم که هر کودک جهان مخصوص به خودش را دارد و نسخه تجویزی همه‌گیری نمی‌توان برای همه پیچید. مشاور خوب می‌تواند پلی میان ما و فرزندان‌مان نیز باشد و روابط ما را در بلندمدت و کوتاه مدت بهبود ببخشد.
بحران‌های اجتماعی و بازندگان خاموش
بحران‌های اجتماعی و اخبار پیامد آنها، بیشتر از همه به کودکان آسیب می‌رسانند. کودکان بازندگان خاموش مصیبت‌های انسانی هستند. دیگران شاید زبانی برای بیان درد و رنج‌شان بیابند، اما کودکان بی‌دفاع، بی‌زبان و «بی‌تجربه» هستند. در مواجهه با چالش‌های جمعی چک لیست زیر را به یاد داشته باشید:
مواجهه کودکان با اخبار: اخبار را جور دیگری هم می‌توان دنبال کرد. لازم نیست کودکان بیست‌وچهار ساعت در فضای عمومی خانه صدای خبرها را بشنوند. لازم نیست درباره هر خبر، جلوی بچه‌ها با آب‌وتاب بحث کنید و نظرات سیاسی‌تان یا خبرهایی از کشته‌شدگان را به گوش آنها برسانید. مخصوصا اگر اخبار در محور آسیب‌دیدن کودکان باشد و مستقیما آنها را در مورد هدف قرار دهد.
پاسخ به کنجکاوی آنها: جواب‌های ساده، کوتاه و روشن بدهید، اگر شما به عنوان والد تغییرات احساسی یا رفتاری دارید سعی کنید به آنها در آرامش بگویید چه احساسی را تجربه می‌کنید. همین؛ تفسیر و تحلیل خبر لازم نیست!
از سویی کودکان نسل جدید را با گذشته خود نیز مقایسه نکنید، دروغ یا پنهان‌کاری برای نسلی که به رسانه‌های دیجیتال دسترسی دارند اوضاع را بدتر می‌کند. آنها را نسبت به خود و فضای امن خانه بی‌اعتماد نکنید.
واکنش صحیح به تغییرات رفتاری کودک: کوچکترین تغییرات رفتاری مثل بازی، نقاشی و صحبت‌های فرزندان خود را زیر نظر داشته باشید و در صورت مشاهده علائم بارز، حتما از کمک متخصص بهره بگیرید. در شرایط متشنج حتی سکوت کودک و نپرسیدن سوال از سوی او را جدی بگیرید.
شرایطی فراهم کنید که کودک به روش خود برون‌ریزی کند. «بازی» کردن تحت هر شرایطی، می‌تواند راهکاری مناسب باشد.
مراقبت از کودک با محیط امن خانواده
در نهایت خانواده، امن‌ترین پناهگاه کودک است، خودتان را از او دریغ نکنید. بیشتر در کنارش باشید و محیط آرام‌تری را برای‌شان فراهم کنید. نگذارید با اتمسفر موجود ترس از دست دادن شما را هم تجربه کنند. بیش از همیشه با نوازش و آغوش حامی فرزندان خود باشید.
به یاد داشته باشید هیچ کودکی سرباز ما برای مبارزات حال و آینده نیست. به فرزندان‌تان بستر زیست و تصمیم‌گیری “آگاهانه و آزادانه” هدیه دهید.
