تروما یک زخم است؛ فقط مثل زخم فیزیکی قابل دیدن نیست و خود را به شکل‌های دیگری نشان می‌دهد؛ این زخم می‌تواند فردی یا جمعی باشد؛ زمانی که یک تروما جمعی باشد، اگر به عنوان یک جمع درکش کنیم و آن را انفرادی نبینیم کم‌تر رنج می‌کشیم.
ترومای جمعی چیست؟
وقتی یک جامعه رخداد دردناک را باهم تجربه می‌کند، درگیر خاطره مشترک با آن می‌شود؛ رخداد‌هایی مانند زلزله، پاندمی‌ها، جنگ و جنبش‌های اجتماعی؛ به عبارتی ترومای جمعی ناراحتی روانی است که یک گروه، جامعه یا جمع کثیری از مردم یک جامعه در پاسخ به یک اتفاق ناگوار مشترک تجربه می‌کنند.
تهدید سلامت روانی، اثر آشکار ترومای جمعی
در ترومای جمعی تک تک افرادی که درگیر اثرات آن هستند، در ابعاد فردی می‌توانند دچار آسیب‌های روانی مشابه شوند؛ آگاهی به علایم روانی فراگیر در این نوع بحران‌ها مهم است و احتیاج به رسیدگی در ابعاد فردی دارد؛ مراجعه به یک متخصص سلامت روان در این وضعیت می‌تواند تبدیل به یک ضرورت شود.
پریشانی روان؛ در بیشتر موارد، افرادی که یک رویداد تروماتیک را در مقیاسی بزرگ تجربه می‌کنند، نشانه‌هایی از اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) را نشان می‌دهند؛ همچنین بسیاری از آن‌ها کاهش سطح سلامتی، احساس، ناامنی و استرس بالا را تجربه می‌کنند.
اختلالات اضطرابی؛ تروما به‌طور کلی برای سیستم عصبی ما دردآور است؛ ترومای جمعی هم همین‌گونه است. PTSD می‌تواند باعث حملات پانیک و اضطراب فلج‌کننده در مورد فعالیت‌های مربوط به تروما شود.
بحران وجودی؛ در هنگام بروز بحران‌های جمعی، ممکن است به خودمان و وجودمان شک کنیم. اینکه اصلا جهان معنایی دارد یا خیر؟ احساس پوچی از این که چرا که جامعه در حال گذراندن یک تجربه تروماتیک جمعی است.
۵ تاثیر پنهان ترومای جمعی
اگرچه رنجی که ترومای جمعی به افراد روا می‌دارد انکارناپذیر است، اما مطالعات نشان می‌دهد گاهی اوقات ممکن است افراد جامعه طوری تحت تاثیر یک ترومای جمعی قرار بگیرند، که به آن‌ها در ایجاد تغییرات مثبت کمک کند.
۱. خلق معنای جمعی جدید و حمایت اجتماعی
اگر از تاثیرات روانی بدیهی این اتفاق بگذریم، به گفته جامعه‌شناسان تجربه ترومای جمعی در لایه‌ای عمیق‌تر، در «ساخت معنا» نمود پیدا می‌کند؛ یعنی در تلاش افراد برای معنا بخشیدن به رویداد آسیب‌زا و زمینه‌سازی برای کنار آمدن با آن؛ در همین شرایط است که جامعه از خود حس همدلی و توانایی عبور از بحران را نشان می‌دهد.
در این نوع موقعیت‌ها افراد ممکن است احساس کنند توسط یکدیگر حمایت می‌شوند؛ همچنین ممکن است برای یک هدف مشترک گرد هم بیایند و این خودش یک نوع تسلای جمعی است.
۲. تولد هویت جمعی جدید
ترومای جمعی معمولا با قلیان جمعی احساسات یک جامعه همراه است و حتی بر تصمیمات شخصی افراد تاثیرگذار می‌گذارد؛ جامعه بار روانی ناشی این رخدادها را با خود حمل می‌کند.
تمام وقایع تاریخی، از جمله رخداد‌های تروماتیک، توسط جامعه هضم و جذب می‌شوند و به شکل‌گیری فضا و هویت جدید جمعی منجر می‌شوند.
این رویدادها مدت‌ها پس از رفع آسیب واقعی در حافظه جمعی یک گروه زنده می‌شوند؛ بر تصمیماتی که افراد می‌گیرند، ارزش‌هایی که دارند و نحوه زندگی آن‌ها تأثیر می‌گذارد؛ از نسل‌کشی و سرکوب جنبش‌های اجتماعی گرفته تا زلزله، پاندمی‌ها، جنگ و غیره.
۳. رشد عزت نفس
شاید عجیب به نظر برسد، اما روانشناسان می‌گویند بعد از یک تجربه آسیب‌زا، خیلی از افراد عزت نفس بیشتر و روابط اجتماعی مثبت بیشتری را گزارش می‌کنند. در عین اینکه آرزو می‌کنند کاش این اتفاق نیفتاده بود.
۴. خلاقیت در پیدا کردن تاب‌آوری جمعی
هنگامی که گروه‌ها یا جوامع تجربیات آسیب‌زا را پشت سر می‌گذارند، می‌توانند راهبردهای تاب‌آوری مثبت را به کمک هم ایجاد کنند.
مثلا با بروز پاندمی کرونا باعث شد که دوباره به سیستم درمان جوامع فکر شود و در آن‌ها بازنگری شود؛ مثالی دیگر سوق کار‌ها به سمت دورکاری و شکل‌گیری ساختار‌های موردنیاز در این زمینه. بنابراین تروماهای جمعی باعث می‌شود ما دست به عمل و خلاقیت بزنیم و دوباره خودمان و پیرامون‌مان را بازسازی کنیم.
۵- افزایش روابط اجتماعی
یک جنگ را در نظر بگیرید؛ براساس تحقیقات امیل دورکیم جامعه‌شناس در دوران جنگ‌ها مردم کم‌تر میل به خودکشی دارند چرا که روابط اجتماعی آن‌ها تقویت شده است و همچنین متحدتر از پیش هستند؛ در جنگ‌ها مردم با هم متحد می‌شوند تا از خود در برابر هجمه بیرونی دفاع کنند.
تروماهای جمعی پیوندهای جامعه را در سطح عمیق‌تری تقویت می‌کند، خواه در مبارزه با هم برای تغییر اجتماعی باشد یا سازماندهی گروه‌های حمایتی.
هر تفسیری برای ترومای جمعی در ابعاد اجتماعی یا فردی قائل باشیم، تاب‌آوری در ترومای جمعی مهارتی است که لازمش داریم؛ آگاهی از اینکه در این تجربه تنها نیستیم و پذیرفتن احساساتی که تجربه می‌کنیم قدم اول است، اما کافی نیست.
تقویـت مهـارت تـاب‌آوری می‌توانـد بـه مـا کمـک کنـد تـا دیـدگاه مثبتـی داشـته باشـیم، بـا تـرس کمتـری بــا آینــده روبــرو شــویم و موقعیت‌هــای بســیار ســخت را پشــت ســر بگذاریــم.
