در زندگی هر یک از ما موقعیت‌های سختی پیش می‌آید که ممکن است در آن‌ها، آستانه تحمل‌مان پایین بیاید. اینکه درهم می‌شکنیم یا به سلامتی از این بحران‌ها عبور می‌کنیم، به عوامل مختلفی بستگی دارد. یکی از این عوامل سلامت عاطفی است.
اما سلامت عاطفی چیست؟ چرا مهم است؟ و چه مولفه‌هایی دارد. در این مطلب قصد داریم به این سوالات پاسخ دهیم.
سلامت عاطفی چیست؟
سلامت عاطفی به توانایی فرد برای مدیریت افکار، احساسات و عواطف برمی‌گردد؛ فردی که از سلامت عاطفی بالایی برخوردار است از احساسات خود آگاه است و استراتژی‌هایی برای مقابله با موقعیت‌های تنش‌زای روزمره و تجربیات تروماتیک دارد. اتفاقاتی مثل سوگ یک عزیز، از دست دادن شغل، طلاق یا مواجه با تروماهای جمعی.
چرا سلامت عاطفی مهم است؟
افراد سالم از نظر عاطفی معمولاً افکار، احساسات و اعمال خود را کنترل می‌کنند و می‌توانند با چالش‌های زندگی کنار بیایند و شکست‌های زندگی را پشت سر بگذارند. سالم بودن از نظر عاطفی به این معنا نیست که هرگز غمگین، عصبانی یا ناامید نباشیم.
داشتن سلامت عاطفی خوب بخش مهمی از تقویت انعطاف پذیری، خودآگاهی و احساس کلی رفاه است. سلامت عاطفی ما همچنین در نحوه تعامل ما با دیگران نقش دارد، از جمله اینکه چگونه با بازخورد و انتقاد برخورد می‌کنیم و به آن‌ها پاسخ می‌دهیم. چگونه دیگران را راهنمایی می‌کنیم، چگونه آن‌ها را مشاهده می‌کنیم و به آن‌ها گوش‌می‌دهیم.
از طرفی ما در زندگی شخصی خود با چالش‌هایی روبرو می‌شویم. بنابراین توانایی ما برای داشتن مهارت‌هایی برای مدیریت احساسات مثبت و منفی خود، کلیدی است. اگر می‌خواهیم در زندگی حرفه‌ای و شخصی خود موفق شویم هم، داشتن مهارت‌هایی برای حفظ سلامت عاطفی نقش مهمی بازی می‌کند.
نشانه‌های تهدید کننده
استرس بخشی عادی از زندگی است و – متأسفانه – هیچ راه‌حلی برای از بین بردن تمام و کمال آن وجود ندارد. با این حال، نمی‌توان انکار کرد که هر چه احساس بهتری داشته باشیم، بهتر می‌توانیم استرس خود را کنترل کنیم. اگر در حال تجربه هر یک از موارد زیر هستیم، ممکن است نشانه آن باشد که با مشکلات عاطفی دست و پنجه نرم می‌کنیم.
- همیشه احساس خستگی می‌کنیم یا بیش از حد معمول انرژی داریم.
- خواب ما از روال معمول خارج است. یا زیاد می‌خوابیم یا کم‌خوابی داریم.
- بهره‌وری مثبت‌مان در محل کار کاهش یافته.
- خودمراقبتی را امری رنج‌آور و دردناک تلقی می‌کنیم.
- متوجه می‌شویم که اختلال تغذیه یا پرخوری عصبی داریم.
- اغلب مضطرب هستیم یا با عصبانیت با اطرافیان‌مان برخورد می‌کنیم.
- علائم فیزیکی استرس مانند پنیک اتک، فشار خون بالا یا تپش قلب داریم.
- حساس شده‌ایم و اعتماد به نفس یا عزت نفس ما سریعا تحت آسیب قرار می‌گیرد.
- برای شروع یک هفته کاری و مواجهه با جامعه ترس و احساسات ناخوشایند داریم.
در کنار تمام این نشانه‌ها که باید در طی نگاه مجدد به خود به آن‌ها آگاه شویم، نشانه واضح‌تری مانند حوادث غیرمترقبه، مرگ عزیزان، اتمام یک رابطه و تروماهای اجتماعی همیشه زنگ خطری هستند که به خود و مراقبت از سلامت ذهنی و عاطفی‌مان بازگردیم تا در بزنگاه‌های زندگی تاب‌آوری‌مان را از دست ندهیم.
سرمایه‌های عاطفی خود را چطور ارزیابی کنیم؟
۱- خودآگاهی
اولین ویژگی مثبت سلامت عاطفی خودآگاهی است. اگر ما خودآگاهی داشته باشیم، می‌توانیم خود را به درستی درک کنیم و بدانیم که اتفاقات و رفتارها چطور بر ما و خلق‌وخوی‌مان اثرگذار است؛ از سوی دیگر تاثیر خود را بر جهان پیرامون می‌شناسیم و تا حدودی آگاه بر واکنش‌ها، بحران‌های احتمالی و نهایتا دایره کنترل‌مان هستیم.
۲- چابکی عاطفی
چابکی عاطفی به توانایی ما در مقابله با عوامل استرس‌زا و ناراحتی در کار و زندگی اشاره دارد. سوزان دیوید، روانشناس دانشکده پزشکی هاروارد، افراد با چابکی عاطفی را این‌گونه توصیف می‌کند: “آن‌ها می‌دانند چگونه از احساسات خود بینش بگیرند و از آن‌ها برای انطباق، هماهنگی و بهترین عملکرد خود استفاده کنند. آن‌ها به جای نادیده گرفتن یا سرکوب احساسات خود آن‌ها را می‌پذیرند.”
فردی با چابکی عاطفی بالا در مواجهه با ناملایمات انعطاف نشان می‌دهد و می‌تواند شکست‌ها را به گونه‌ای مدیریت کند که او را به سمت رفتارهای منفی یا مکانیسم‌های مقابله سوق ندهد.
۳- مهارت‌های مقابله‌ایی
افراد سالم از نظر عاطفی، مهارت‌های مقابله‌ای قوی و سالمی دارند که به آن‌ها در شرایط گوناگون و متفاوت کمک می‌کند.
برخی از این مهارت‌های مقابله‌ای سالم عبارتند از:
- تمرین تکنیک‌های مدیتیشن و مایندفولنس
- ایجاد سبک زندگی متعادل بین کار و زندگی
- ارتباطات موثر و پر نگه داشتن ظرف عاطفی
۴. داشتن هدف در زندگی
هدف برای افراد مختلف به معنای چیزهای متفاوتی است و احساس داشتن هدف، برای ما اغلب با چشم‌انداز و ماموریتی که برای خود تعیین می‌کنیم در هم تنیده می‌شود.
رسالت‌های زندگی و اهداف لزوما تصویرهای متعالی و پرزرق‌برق نیستند. برای شروع این فرآیند، بر روی داشتن یک عادت، مهارت یا سرگرمی جدید تمرکز کنیم. آیا ورزشی وجود دارد که ما همیشه می‌خواستیم آن را امتحان کنیم اما هرگز وقت آن را نداشتیم؟ آیا یک مهارت شغلی وجود دارد که می‌خواهیم یاد بگیریم؟ اگر می‌توانیم چیز جدیدی را برای امتحان کردن پیدا کنیم. اغلب یک قدم مثبت منجر به برداشتن قدم مثبت دیگری می‌شود.
به عنوان مثال، یادگیری یک مهارت عملی جدید می‌تواند فرصت‌های شغلی جدیدی را در اختیار ما قرار دهد که همین امر می‌تواند منجر به کسب درآمد بیشتر شود. با این پول اضافی، می‌توانیم سفر کنیم، خانه جدیدی اجاره کنیم و یا بدهی‌هایمان را بپردازیم. اینکه هدف ما به کجا می‌رسد به خود ما بستگی دارد. نکته این است که تنها با برداشتن یک قدم مثبت، فرصت‌ها و تجربیات جدیدی به وجود می‌آید.
۵- مدیریت سطح استرس
افراد سالم از نظر عاطفی تمایل دارند استراتژی‌های موفقی داشته باشند که می‌توانند برای مدیریت سطح استرس خود به آن‌ها تکیه کنند. اگر متوجه شدیم که با استرس دست و پنجه نرم می‌کنیم، کمی وقت بگذاریم تا بفهمیم چه چیزی باعث استرس در زندگی‌مان می‌شود. می‌توانیم در این راه از مشاور و روان‌درمانگر نیز کمک بگیریم.
در دنیای پر آشوب برای سلامت عاطفی‌مان چه قدمی برداریم؟
زندگی پر از سراشیبی و سربالایی‌هایی است که ما را به چالش می‌کشد. سلامت عاطفی تنها آن نیست که در روزهای خوب، روی خوش نشان دهیم و احساسات مثبت درونی را تجربه کنیم. همان‌طور که از ابتدای این مطلب تلاش به بیان داشتیم، ارزیابی تهدیدهای عاطفی و شناخت عوامل بیرونی تاثیرگذار بر ما، قدم اولی است که باید در راه آن گام برداریم. در ادامه آن چیزی که توشه تاب‌آوری ما برای ادامه زندگی است، اقدام آگاهانه برای افزایش سرمایه‌های عاطفی خواهد بود.
